Người lái xe cần bảo hiểm trước khi lên đường. Và các công ty vũ trụ cần bảo hiểm trước khi phóng những tên lửa bằng kim loại lên bầu trời.
Cung cấp bảo hiểm cho chuyến bay vào vũ trụ có vẻ như một quyết định kinh doanh điên rồ. Số lượng khách hàng là rất nhỏ, và rủi ro thì cũng cao vòi vọi như dải Ngân hà vậy.
Ngành bảo hiểm vũ trụ đã thu được 715 triệu USD phí bảo hiểm và chi trả 636 triệu USD cho các yêu cầu bồi thường trong năm ngoái, theo một chuyên gia ngành bảo hiểm cho biết. Đó là một mức lợi nhuận mỏng, nhưng lợi nhuận thường hay biến động cao hoặc thấp từ năm này sang năm khác. Có một nhóm nhỏ khách hàng có nghĩa là phải đối phó với nhiều biến động.
Tuy nhiên, đây vẫn là một mảng kinh doanh sinh lợi đều đặn. Một nhóm nhỏ các doanh nghiệp bảo hiểm trên khắp thế giới đã tăng cường chuyên môn để giúp ngành công nghiệp không gian đánh giá rủi ro và bán các hợp đồng bảo hiểm.
Nhưng một kỷ nguyên mới của các chuyến bay không gian đang mở ra những thay đổi mạnh mẽ.
Một thế giới hoàn toàn mới của rủi ro
Các công ty tư nhân đang giảm chi phí cho các phương tiện phóng tên lửa và các vệ tinh, khiến việc di chuyển trong vũ trụ trở nên phổ biến hơn.
Bảo hiểm cho ngành công nghiệp vũ trụ có nhiều hình thức, bao gồm bảo hiểm cho phần cứng trong quá trình vận chuyển trước khi phóng vệ tinh, bảo hiểm cho việc phóng vệ tinh, và bảo hiểm cho vệ tinh khi chúng đang bay trong quỹ đạo.
Bảo hiểm cho vệ tinh nói riêng đang ngày càng trở nên phức tạp hơn.
Quỹ đạo của Trái đất vốn đã có một vấn đề với các mảnh vỡ trong vũ trụ – những mảnh rác vũ trụ bay khắp nơi mà không có phương tiện để kiểm soát chúng. Chúng bao gồm các trạm đẩy tên lửa đã bị vứt bỏ kể từ những ngày đầu của chuyến bay thám hiểm vũ trụ và những mảnh vỡ nhỏ từ vụ nổ vệ tinh năm 2007 và vụ va chạm năm 2009.
Quỹ đạo trái đất thấp, còn gọi là LEO, là khu vực đông đúc nhất, và các công ty bao gồm SpaceX và OneWeb có kế hoạch phóng các chòm sao vệ tinh mới để đưa hàng nghìn thiết bị mới vào LEO.
Vũ trụ lớn mênh mông, và va chạm rất hiếm khi xảy ra. Nhưng khi ngày càng có nhiều thứ được đưa vào quỹ đạo thì xác suất xảy ra tai nạn càng cao. Và rủi ro không chỉ liên quan đến các vật thể đã chết trong quỹ đạo. Nó liên quan đến sự đâm va tiềm năng giữa các vệ tinh đang hoạt động.
Vệ tinh loại rẻ có thể trị giá vài triệu đô la. Nhưng các công ty điều hành các vệ tinh thông tin liên lạc lớn trong quỹ đạo geosynchronus – các vệ tinh này có thể trị giá tới 1 tỷ USD – đặc biệt quan tâm đến việc bảo vệ các khoản đầu tư khổng lồ của họ khỏi rủi ro va chạm với các tên lửa bay trong vũ trụ.
Đó là lĩnh vực mà bảo hiểm có thể phát huy tác dụng. Nếu không có bảo hiểm, các nhà khai thác vệ tinh sẽ phải chấp nhận rủi ro bị mất hoàn toàn một vệ tinh, dẫn đến thua lỗ lớn.
Việc đánh giá các rủi ro va chạm là một phần quan trọng của những gì mà các công ty bảo hiểm làm. Cũng giống như trong mọi lĩnh vực bảo hiểm khác, rủi ro càng cao thì phí bảo hiểm sẽ càng cao.
Ông Christopher Gibbs, người phụ trách mảng bảo hiểm vũ trụ của AmTrust thuộc công ty bảo hiểm Lloyd’s of London, cho biết đó là mối quan tâm hàng đầu đối với những nhà bảo hiểm.
“Đó là điều chúng tôi thường xuyên thảo luận,” ông Gibbs nói. Và nếu có nhiều va chạm xảy ra, “thị trường bảo hiểm sẽ phản ứng và phí bảo hiểm chắc chắn sẽ tăng lên.”
Cộng đồng doanh nghiệp vũ trụ rộng lớn đa phần rất quan tâm giải quyết vấn đề đâm va trong vũ trụ. Nhiều người trong ngành này ủng hộ việc đặt ra các tiêu chuẩn khó khăn hơn cho các vệ tinh mới để đảm bảo rằng chúng sẽ không trở thành một vật thể chết trong quỹ đạo sau này. Và các công ty khởi nghiệp và nhà nghiên cứu khác có các kế hoạch đầy tham vọng cho các thiết bị có thể di chuyển hoặc loại bỏ khỏi quỹ đạo một số rác vũ trụ trong không gian.
Ông Chris Kunstadter, phó chủ tịch cấp cao của tập đoàn tái bảo hiểm XL Catlin (XL), gần đây đã sát nhập với AXA, cho biết các công ty bảo hiểm có “tham gia” trong một số hoạt động đó. Ông từ chối cho biết thêm chi tiết.
“Mọi người đều nhận thấy cần phải quan tâm đến việc phát triển các giải pháp cho vấn đề này,” ông nói.
Lịch sử ngành bảo hiểm vũ trụ
Không phải tất cả bảo hiểm cho chuyến bay không gian đều đến từ khu vực tư nhân. Chính phủ Mỹ đã đưa ra quyết định quan trọng ba thập kỷ trước để bảo hiểm một giá trị khổng lồ các tổn thất về tài sản trong trường hợp xảy ra thảm họa trong một vụ phóng tên lửa thương mại.
Bảo hiểm đó không bao gồm chi phí của một tên lửa hoặc trọng tải có giá trị – các công ty vẫn cần phải mua bảo hiểm tư nhân cho các phần này – nhưng nó thực sự bảo hiểm cho các tổn thất khủng khiếp nếu ví dụ có một tên lửa bị rơi và lao vào một khu vực đô thị.
Quyết định của chính phủ để gánh chịu sự rủi ro đó là một yếu tố quyết định làm thay đổi cuộc chơi.
Ông Jim Cantrell, Giám đốc điều hành của công ty khởi nghiệp về tên lửa Vector và từng là một giám đốc điều hành thời gian đầu của SpaceX, cho rằng chính quyết định đó đã giúp cho các công ty kinh doanh vũ trụ có thể tồn tại.
Đó là một quyết định có lợi cho tất cả, ông Cantrell nói. Chuyến bay vũ trụ không còn được coi là quá nguy hiểm cho khu vực tư nhân tham gia. Và nó đã tạo cho chính phủ một động lực để quản lý giám sát ngành công nghiệp phóng tên lửa nhằm đảm bảo các công ty trong ngành này sẽ không chế tạo các tên lửa một cách vô trách nhiệm.
Nhanh chóng qua đi một vài thập kỷ, và Hoa Kỳ trở thành quê hương của một trong những công ty tên lửa thành công nhất trên thế giới: SpaceX. Mặc dù có một vài rủi ro, công ty khởi nghiệp về tên lửa của Elon Musk đang có hoạt động kinh doanh bùng nổ và đánh bại các nhà thầu chính phủ lâu năm để giành được các hợp đồng phóng vệ tinh.
Các doanh nghiệp bảo hiểm cung cấp các hợp đồng bảo hiểm khác mà các công ty tên lửa cần có để bảo hiểm cho các vụ phóng vệ tinh đều cảm thấy yên tâm với SpaceX. Và những công ty khác trong ngành công nghiệp phóng tên lửa đã có một quá trình hoạt động dài, giúp cho các nhà bảo hiểm có thể dễ dàng đánh giá được rủi ro.
Tên lửa mới
Làn sóng các công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực vũ trụ đã làm nảy sinh nhiều rủi ro mới cần phải được xác định. Mỗi tên lửa mới đưa vào thị trường đều phải được các công ty bảo hiểm và cơ quan quản lý liên bang kiểm tra và xem xét tỉ mỉ.
Hàng chục công ty tên lửa mới đã xuất hiện trong những năm gần đây và một số công ty đã bắt đầu thâm nhập thị trường.
Rocket Lab, một liên doanh có trụ sở tại Mỹ với một bệ phóng ở New Zealand, đã hoàn thành chuyến bay quỹ đạo thành công đầu tiên vào đầu năm nay.
Công ty Vector của Cantrell có kế hoạch tiếp cận quỹ đạo trước cuối năm. Và công ty Virgin Orbit của tỷ phú Richard Branson và Blue Origin của tỷ phú Jeff Bezos đang lên kế hoạch ra mắt công nghệ phóng tên lửa lên quỹ đạo của riêng họ trong những tháng và năm tới.
“Đó là lĩnh vực mà các công ty đang đánh cược vào ngành kinh doanh thương mại này cần phải bảo hiểm cho tổn thất của họ,” ông Cantrell nói.
Đánh giá một cách thích hợp rủi ro của công ty mới là điều cần thiết cho các công ty bảo hiểm, nhưng không nhiều công ty trong số các công ty này có khả năng gây ra một tổn thất lớn cho doanh thu của ngành bảo hiểm. Phần lớn các công ty khởi nghiệp, bao gồm cả Vector, đang có kế hoạch ra mắt các tên lửa nhỏ, rẻ tiền dùng để phóng các vệ tinh tương đối rẻ tiền.
Nhưng khi mức độ rủi ro tài chính thấp thì lợi nhuận cũng trở nên kém hấp dẫn hơn cho các công ty bảo hiểm.
Trong khi nền kinh tế vũ trụ toàn cầu dự kiến sẽ tăng gấp ba trong hai thập kỷ tới, lên tới 1 nghìn tỷ đô la, thì mảng bảo hiểm vũ trụ chỉ tăng khoảng 14% – tương đương khoảng 700 triệu đến 800 triệu USD, theo một báo cáo gần đây của ngân hàng đầu tư Mỹ Morgan Stanley.
Lê Minh
Theo CNN Money
