Đã có thời kỳ các cơ quan quản lý nhà nước Trung Quốc cấp giấy phép cho các công ty bảo hiểm dễ dàng như phát kẹo. Ngày đó bắt đầu vào tháng 10 năm 2011, khi ông Xiang Junbo trở thành người đứng đầu Ủy ban Quản lý Giám sát bảo hiểm Trung Quốc – lúc đó là cơ quan quản lý bảo hiểm nhà nước. Xiang đã phê duyệt 48 giấy phép trong nhiệm kỳ của mình, cho đến khi chính quyền bắt đầu điều tra ông ta vào tháng 4 năm 2017. Sau đó ông này bị buộc tội nhận hối lộ trị giá 19.4 triệu nhân dân tệ (2.8 triệu USD).
Một chiến dịch làm sạch thị trường được tung ra. Không có giấy phép bảo hiểm nào được cấp cho bất kỳ công ty Trung Quốc nào kể từ thời đểm đó. Vì vậy, bây giờ, con đường duy nhất để được kinh doanh bảo hiểm là mua bằng tiền – bằng cách mua cổ phần của một công ty bảo hiểm hiện có. Thậm chí, điều đó vẫn còn cần sự chấp thuận của Ủy ban Quản lý Giám sát Bảo hiểm và Ngân hàng Trung Quốc (CBIRC) – là cơ quan siêu quản lý mới có trách nhiệm giám sát cả ngành ngân hàng và bảo hiểm. Bảy giao dịch chuyển nhượng vốn như vậy, có liên quan đến sáu công ty bảo hiểm, đã được phê duyệt trong nửa đầu năm 2019.
Mức giá mà nhà đầu tư chấp nhận để mua lại giấy phép bảo hiểm đã trở nên hợp lý hơn. “Vẫn còn phải trả giá cao, nhưng không cao như hai năm trước,” theo một người trong ngành bảo hiểm cho biết. “Nói chung, điều quan trọng vẫn là phải xem xét những tiêu chí như tài sản ròng, chất lượng tài sản hoặc các vấn đề khó khăn tiềm năng đối với hoạt động của các công ty này.”
Sự thay đổi này đã khiến các công ty bảo hiểm trong nước khó có thể thành lập một công ty bảo hiểm từ con số không, nhưng sự hạn chế cạnh tranh lại là một cơ hội vàng cho dòng vốn nước ngoài, vừa được chính phủ cho phép tiếp cận thị trường nhiều hơn. Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường đã tuyên bố hồi đầu tháng Bảy rằng giới hạn đầu tư nước ngoài vào các công ty bảo hiểm nhân thọ Trung Quốc sẽ bị loại bỏ vào năm 2020 – sớm hơn một năm so với kế hoạch trước đó. Điều đó có nghĩa là Trung Quốc có thể có các công ty bảo hiểm nhân thọ hoàn toàn thuộc sở hữu nước ngoài vào đầu năm tới.
Thắt chặt các quy định
Trong số các kết quả của cuộc điều tra đối với ông Xiang có những cáo buộc ông này đã lạm dụng quyền hạn của mình để phê duyệt giấy phép bảo hiểm và quản lý giám sát các công ty bảo hiểm. Cuộc điều tra có một tác động sâu rộng, không chỉ về mặt cấp giấy phép mà còn làm cho các tiêu chuẩn cần thiết để trở thành cổ đông của một công ty bảo hiểm cũng được nâng cao lên nhiều.
Các chính sách mới quy định các ngưỡng này đã được công bố vào tháng 6 năm 2017 và một năm sau, một bộ các “Biện pháp hành chính mới đối với vốn chủ sở hữu của các công ty bảo hiểm” đã được ban hành, trong đó có quy định về tiêu chí cũng như nguồn vốn pháp định đối với các cổ đồng hiện tại và tiềm năng của các công ty bảo hiểm.
Những thay đổi quy định mạnh mẽ vào đầu năm 2018 cũng khiến tình hình trở nên phức tạp. Cho đến lúc đó, chức năng quản lý giám sát của ngành ngân hàng và bảo hiểm được phân chia giữa Ủy ban Quản lý Giám sát Ngân hàng Trung Quốc và Ủy ban Quản lý Giám sát Bảo hiểm Trung Quốc. Hai ủy ban này đã được sáp nhập vào thành một cơ quan khổng lồ có tên gọi tắt là CBIRC, với sự ủy nhiệm từ lãnh đạo cấp cao của Trung Quốc.
Điều này có nghĩa là sẽ có thay đổi về các thủ tục hành chính trong việc cấp phép. Ví dụ, trước đây, Vụ Phát triển và Cải cách Bảo hiểm trực thuộc Ủy Ban có thể cấp giấy phép cho các công ty bảo hiểm. Hiện tại các giấy phép này lại được cấp bởi Vụ Giám sát Bảo hiểm Tài sản và Vụ Giám sát Bảo hiểm Cá nhân, đều trực thuộc CBIRC.
Một số chuyên gia quan sát trong ngành cho rằng thị trường bảo hiểm của Trung Quốc đã trở nên quá nóng trong khi Xiang đang còn đương nhiệm. Vào thời điểm ông bị xóa khỏi chức vụ của mình, có quá nhiều công ty bảo hiểm trên thị trường, dẫn đến có một nguồn cung quá lớn các sản phẩm bảo hiểm phi nhân thọ và bảo hiểm nhân thọ. Mức phí sụt giảm đã khiến nhiều công ty bảo hiểm nhỏ và vừa bị rơi vào tình trạng khó khăn về tài chính.
Ngày nay, giấy phép có lẽ sẽ chỉ được cấp cho các công ty có thể “mang dòng máu mới vào ngành bảo hiểm” hoặc mang lại điều gì đó khác biệt,” theo ông Tian Cheng, người đứng đầu bộ phận Chiến lược và Phát triển doanh nghiệp của AXA Trung Quốc, là công ty con của tập đoàn bảo hiểm đa quốc gia của Pháp AXA SA, cho biết.
Một số người nói rằng các nhà quản lý Trung Quốc nên cấp giấy phép mới cho các nhà đầu tư trong nước, và họ cho rằng thị trường bảo hiểm vẫn chưa được lành mạnh. Họ chỉ ra rằng thị trường này có số lượng công ty nhỏ hơn nhiều so với các thị trường phát triển như của Hoa Kỳ. Những người khác không đồng ý, nói rằng đã có mức độ đồng nhất cao của sản phẩm bảo hiểm trên thị trường.
Chuyển nhượng vốn cổ phần
Trong trường hợp không có giấy phép mới, chuyển nhượng vốn cổ phần là một trong số ít giải pháp còn lại để thâm nhập vào hoạt động kinh doanh bảo hiểm của Trung Quốc.
CBIRC đã phê duyệt bảy thương vụ mua cổ phần như vậy kể từ đầu năm, bao gồm hai thương vụ liên quan đến dòng vốn đầu tư nước ngoài.
Một thương vụ liên quan đến tập đoàn bảo hiểm Chubb Ltd, có cổ phiếu được niêm yết ở thị trường chứng khoán New York, vào ngày 1 tháng 7 đã tích lũy được 26.54% cổ phần của công ty bảo hiểm hàng đầu Trung Quốc là Huatai Insurance Group Co. Ltd. thông qua ba công ty con, đưa tỷ lệ cổ phần của công ty này vượt ngưỡng 25% và do đó sẽ khiến Huatai trở thành “một công ty bảo hiểm nước ngoài” theo luật lệ hiện hành của Trung Quốc.
Một công ty bảo hiểm khác của Hoa Kỳ là Starr Indemnity & Liability Co Inc., đã mua lại 72 triệu cổ phiếu của công ty bảo hiểm tài sản và thiệt hại Starr Property & Casualty Insurance (China) Co. Ltd. từ công ty China Capital Investment Group Co. Ltd.
Các thương vụ chuyển nhượng vốn khác chủ yếu liên quan đến các công ty địa phương. Vào tháng 1, CBIRC đã chấp thuận cho Công ty TNHH Phần mềm Thẩm Quyến Hongzhi mua lại cổ phiếu của Công ty TNHH Bảo hiểm Nhân thọ Guilian, đưa Thẩmm Quyến Hongzhi trở thành một cổ đông lớn thứ năm, với 10% tỷ lệ sở hữu cổ phần.
Theo một tuyên bố được phát hành bởi công ty bảo hiểm y tế Hexie Health Insurance Co. Ltd. vào ngày 4 tháng 7, Công ty TNHH Bảo hiểm Tài sản & Thiệt hại Anbang và Công ty TNHH Bảo hiểm Anbang đã bán lại 100% cổ phần của họ trong công ty này, với 51% cổ phần được chuyển nhượng cho Fujia Group Co. Ltd. – một doanh nghiệp tư nhân có trụ sở tại thành phố Đại Liên phía đông bắc Trung Quốc. Fujia sau đó đã trở thành cổ đông lớn nhất của công ty Bảo hiểm Y tế Hexie Health Insurance.
Tình hình khốn khó của ngành bảo hiểm
Ngành bảo hiểm Trung Quốc đã có một năm 2018 nhiều khó khăn. Doanh thu phí bảo hiểm trên toàn ngành chỉ đạt một mức đáng thất vọng là 3.8 nghìn tỷ nhân dân tệ (552.5 tỷ USD), tăng 3.9% mỗi năm. Đó là một mức giảm cực mạnh so với tỷ lệ tăng trưởng hàng năm đã từng đạt tới 18.2% trong năm 2017 và 27.5% trong năm 2016.
Một màn trình diễn ảm đạm trên các sàn chứng khoán đã làm giảm tiếp lợi nhuận của ngành bảo hiểm. Nhiều công ty bảo hiểm đã đầu tư một khoản tiền lớn vào thị trường chứng khoán, chỉ để thu về một khoản lợi nhuận rất kém, hoặc bị thua lỗ nặng. Chẳng hạn như Công ty TNHH Bảo hiểm Nhân thọ Trung Quốc China Life Insurance (Group) thuộc sở hữu nhà nước đã bị lỗ ròng tới gần 13 tỷ nhân dân tệ trong năm 2018.
Nhìn vào tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu của ngành công nghiệp này (ROE), một chỉ số tài chính quan trọng về lợi nhuận của nhà đầu tư, cho thấy các vấn đề tương tự. Hơn 60% trong số 86 công ty bảo hiểm nhân thọ được xem xét có tỷ suất ROE dưới 5% vào năm 2018. Hai mươi chín công ty có tỷ suất ROE âm.
Theo ông Chen Wen, trợ lý giáo sư tại Trường Tài chính tại Đại học Tài chính và Kinh tế Trung Quốc Tây Nam, “tỷ suất lợi nhuận có thể đạt được từ việc sở hữu một giấy phép bảo hiểm đã giảm đi rất nhiều. Vì vậy, sự thu hút vốn trong ngành này cũng đã giảm mạnh.”
Một chuyên gia trong ngành đề xuất mua các sản phẩm quản lý tài sản sẽ là một khoản đầu tư tốt hơn.
Ông Chen cho biết dòng vốn đã từng bị thu hút vào ngành bảo hiểm vì các nhà đầu tư có mục đích xây dựng các nhóm công ty cổ phần tài chính lớn, để có thể tận dụng lợi thế nhờ có quy mô kinh tế.
“Một giấy phép bảo hiểm có thể cho phép huy động một số tiền lớn bằng cách phát hành các sản phẩm lợi nhuận cao ngắn hạn. Anbang là một ví dụ điển hình,” theo một chuyên gia trong ngành giải thích, và nói thêm rằng phương thức đó đã “không còn được cho phép nữa.”
“Những doanh nghiệp có giấy phép bảo hiểm giống như những pháo đài bị bao vây. Những người bên ngoài pháo đài thì muốn thâm nhập vào bên trong, trong khi những người bên trong lại muốn thoát ra ngoài,” theo một cổ đông trong một công ty bảo hiểm cho biết.
Tăng tốc mở cửa nền kinh tế
Mặc dù có nhiều rủi ro đối với các công ty địa phương, các đại gia bảo hiểm toàn cầu đang được chào đón tương đối nồng nhiệt. Điều này là nhờ Trung Quốc đang mở cửa thị trường tài chính.
Vào tháng 11 năm ngoái, tập đoàn bảo hiểm Đức Allianz SE đã có được giấy phép và trở thành công ty nước ngoài đầu tiên thành lập một công ty bảo hiểm nước ngoài sở hữu 100% tại Trung Quốc.
Vào tháng 3 năm 2019, Công ty TNHH Bảo hiểm Nhân thọ Standard Heng An Life Insurance đã được chấp thuận thành lập một công ty liên doanh bảo hiểm hưu trí có vốn đầu tư nước ngoài lần đầu tiên.
Một số lượng ngày càng tăng các giao dịch chuyển nhượng vốn cũng có liên quan đến các công ty bảo hiểm nước ngoài. Vào tháng 11 năm ngoái, AXA SA đã trở thành cổ đông duy nhất của Công ty TNHH Bảo hiểm P&C AXA Tianping bằng cách mua lại 50% cổ phần còn lại trong AXA Tianping, với giá 4.6 tỷ nhân dân tệ.
Nhận xét về thương vụ thâu tóm của AXA SA, ông Tian, CEO của AXA Trung Quốc, cho biết thương vụ được thực hiện bất chấp khoản lỗ ròng của AXA Tianping vào năm 2018, bởi vì công ty có quan điểm tích cực về thị trường Trung Quốc trong dài hạn. “Trên phạm vi toàn cầu, chúng tôi khổng thể bỏ qua tiềm năng đang phát triển của Trung Quốc. Chúng tôi rất lạc quan về triển vọng phát triển lâu dài tại thị trường này.”
Chủ tịch Trung Quốc, ông Tập Cận Bình, đã ra tay can thiệp vào tháng Tư năm ngoái, cam kết sẽ có chính sách mở cửa sâu rộng hơn cho nguồn vốn nước ngoài đổ vào thị trường tài chính Trung Quốc. Thống đốc Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc, ông Yi Gang, đã đưa ra 11 biện pháp chi tiết, bao gồm một số biện pháp tập trung vào các công ty bảo hiểm như cho phép nhà đầu tư nước ngoài nắm giữ 51% cổ phần trong một liên doanh bảo hiểm nhân thọ và bãi bỏ giới hạn tối đa này sau ba năm. Một biện pháp khác đã loại bỏ yêu cầu bắt các công ty nước ngoài phải thành lập văn phòng đại diện tại Trung Quốc ít nhất hai năm trước khi họ hợp nhất với một công ty bảo hiểm tại địa phương.
Trong khi hoan nghênh các biện pháp này, các cán bộ điều hành trong ngành bảo hiểm vẫn thận trọng và thực tế về các khoản đầu tư cần thiết lúc ban đầu. “Yêu cầu cơ bản của việc điều hành một doanh nghiệp bảo hiểm là có đủ vốn. Một công ty mới phải được chuẩn bị để chờ đợi từ năm đến bảy năm trước khi thu được lợi nhuận,” theo một cán bộ điều hành cao cấp của một công ty bảo hiểm cho biết.
Ông nói thêm: “Đây là một vấn đề khá khó khăn trong kinh doanh nếu không có đủ vốn. Khi giá trị của giấy phép kinh doanh bảo hiểm liên tục giảm, các công ty bảo hiểm vừa và nhỏ sẽ ngày càng khó tồn tại.”
Rắc rối chuyện dùng bản chào bảo hiểm thay thế hợp đồng
Ngành bảo hiểm/tái bảo hiểm của Trung Quốc và Hồng Kông tiếp tục được hưởng lợi
Ai bồi thường vụ xe cháy trơ khung?
Lê Minh
Theo CaiXin Global
