SAN FRANCISCO – Sự tàn phá khủng khiếp của các vụ cháy rừng ở California đã khiến Dave Jones, Cao Ủy Phụ Trách Bảo Hiểm của tiểu bang, rất bận rộn trong năm qua. Nhưng đó không phải là điều khiến ông mất ngủ vào ban đêm.
“Tôi đi ngủ và cầu nguyện rằng sẽ không có một trận động đất xảy ra vào ngày hôm sau ở California,” ông Jones, người đã làm Cao Ủy Bảo Hiểm trong tám năm qua, cho biết. “Xét về bảo hiểm, người dân California hoàn toàn không có chuẩn bị.”
Mặc dù có một chiến dịch quảng cáo tích cực của nhà nước để thúc đẩy người dân mua bảo hiểm động đất, chỉ có 13 phần trăm chủ nhà mua bảo hiểm này. Và có ít hơn một trong số 10 tòa nhà thương mại, bao gồm mọi thứ từ các tòa nhà văn phòng thấp tầng đến các tòa tháp văn phòng cao tầng của Los Angeles và San Francisco, được bảo hiểm cho các trận động đất, theo Cục Bảo hiểm California cho biết.
“Hầu hết các tòa nhà mới đều không mua bảo hiểm động đất,” ông Justin Dove, Phó chủ tịch khu vực tại San Francisco của Arthur J. Gallagher, một nhà môi giới bảo hiểm lớn, cho biết. Một số công ty tự bảo hiểm, ông nói, nhưng nhiều công ty cho rằng phí bảo hiểm động đất quá đắt.
California, với nhiều đường đứt gãy về địa chất, đã được hưởng một giai đoạn địa chấn yên tĩnh trong hai thập kỷ qua – trận động đất lớn cuối cùng xảy ra ở Los Angeles năm 1994 – nhưng một trận động đất nhỏ làm rung chuyển các bộ phận của Hạt Los Angeles hồi đầu tuần này là một lời nhắc nhở về các rủi ro địa chấn của bang. Một trận động đất lớn là một điều chắc chắn sẽ xảy ra đối với bang này, các nhà khoa học nói.
“Chúng ta sẽ làm gì khi không ai có bảo hiểm và ai cũng bị thiệt hại?” Mary Comerio, một chuyên gia về động đất tại Đại học California, Berkeley, nói. “Tôi thực sự kinh hãi về những gì sắp xảy ra.”
Các tiểu bang khác dễ bị thiên tai thường có tỷ lệ bảo hiểm cao hơn nhiều. Ở Florida, nơi các ngân hàng thường yêu cầu chủ nhà mua bảo hiểm bão và gió, khoảng 70% hộ gia đình có mua bảo hiểm này, theo ImageCat, một công ty chuyên về các rủi ro thiên tai, cho biết.
Tại California, bảo hiểm động đất không được bao gồm trong các hợp đồng bảo hiểm nhà tư nhân tiêu chuẩn, và một số ngân hàng yêu cầu chủ nhà phải mua thêm bảo hiểm này. Alex Kaplan, một chuyên gia về thiên tai tại Swiss Re, một tập đoàn tái bảo hiểm, gọi động đất là “rủi ro lớn nhất không được bảo hiểm gây ra bởi thảm họa tự nhiên ở Hoa Kỳ.”
Với mức giá trung bình của một căn nhà ở California hiện nay cao hơn 500,000 USD, ước tính về những tổn thất tiềm ẩn không được bảo hiểm trong một trận động đất lên tới hàng trăm tỷ USD. Các chuyên gia kinh tế nói rằng một trận động đất lớn có thể gây hậu quả nghiêm trọng cho các ngân hàng địa phương ở California. Và với một phần năm tổng số các khoản nợ thế chấp vay mua nhà trị giá 10 nghìn tỷ USD của Mỹ được cho vay tại California, Fannie Mae hay Freddie Mac, những công ty khổng lồ về tài chính vay thế chấp đứng ra đảm bảo phần lớn các khoản vay thế chấp của Mỹ, cũng bị đe dọa bởi rủi ro này.
Những người đã sống qua những trận động đất lớn kể lại những thiệt hại có thể xảy ra, ngay cả với những ngôi nhà cấu trúc bằng gỗ thông thường, được coi là an toàn nhất.
Art Polan và vợ vẫn còn đang ngủ khi trận động đất Northridge tấn công ngôi nhà hai tầng của họ vào năm 1994. Kệ sách rơi xuống sàn nhà, và bát đĩa trong nhà bếp tràn ra khỏi tủ. “Ngôi nhà đã bị san phẳng,” ông Polan nói. Khoản thanh toán bảo hiểm mà ông nhận được không đủ để xây dựng lại ngôi nhà, vì vậy với sự giúp đỡ của một khoản vay liên bang, ông đã di chuyển và xây dựng lại ở một nơi khác.
Cindy Watter nhớ lại trận động đất Napa năm 2014 với cảnh tượng kinh hoàng giống như “một con tàu đang chạy trốn với đầy những con thú gào thét đuổi theo bên ngoài cửa sau của tôi.” Ngôi nhà Victoria hai tầng của cô, được xây dựng vào năm 1895, bị thiệt hại tương đối nhẹ, nhưng hàng xóm của cô không được may mắn như thế. Một căn nhà bị cháy rụi hoàn toàn vì nổ khí gas.
“Rất nhiều người xung quanh đây đã bị thiệt hại nặng về tài chính thực sự và không đủ khả năng để sửa lại nhà của họ, vì vậy họ bán chúng và di chuyển đi nơi khác,” cô Watter nói. “Tôi vẫn có bảo hiểm động đất bởi vì, bạn không bao giờ biết điều gì sẽ xảy ra.”
Bảo hiểm không phải là thuốc chữa bách bệnh, các chuyên gia cho biết. Ngay cả khi mọi tòa nhà ở California đều được bảo hiểm, một trận động đất lớn vẫn có thể gây ra tác động tàn phá đối với nền kinh tế.
“Tôi không nghĩ rằng nó dễ dàng như một số người làm cho nó có vẻ như vậy,” bà Laurie A. Johnson, một chuyên gia về kinh tế động đất đã từng là cố vấn cho các thành phố và các công ty bảo hiểm, nói. “Đó không phải là một câu trả lời đơn giản chỉ để nói rằng mọi người cần phải có bảo hiểm.”
Một trận động đất cấp độ 7 trên đường đứt gãy Hayward, chạy qua các thành phố lớn như Oakland và Berkeley, sẽ làm cho hơn 400,000 người bị mất nhà ở – tương đương với khoảng một nửa dân số của San Francisco – theo một mô phỏng gần đây của Cục Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ. Với tình hình California đã bị thiếu nhà ở nghiêm trọng, nhiều người mất nhà cửa có thể buộc phải rời khỏi khu vực này sau một trận động đất, cho dù họ có bảo hiểm hay không, bà Johnson nói.
Quy mô tổn thất kinh tế từ một trận động đất dĩ nhiên sẽ phụ thuộc phần lớn vào việc nó có tấn công gần một khu vực đô thị lớn hay không. Ước tính tổng thiệt hại cho một trận động đất ở khu vực Los Angeles sẽ lớn hơn nhiểu so với tổn thất của bất kỳ thiên tai nào trước đây ở Hoa Kỳ.
CoreLogic, một công ty nghiên cứu bất động sản, ước tính rằng một trận động đất 7.3 độ richter dọc theo đường đứt gãy Puente Hills ở Los Angeles sẽ gây thiệt hại kinh tế tới 450 tỷ USD, gấp đôi thiệt hại do siêu bão Katrina gây ra, vốn được coi là thảm họa tự nhiên có tổn thất lớn nhất ở Hoa Kỳ từ trước đến nay.
Nguồn cung cấp bảo hiểm động đất chính ở California là một tổ chức phi lợi nhuận, được quản lý công khai có tên gọi là Cục Động đất California, được thành lập cách đây hai thập kỷ sau trận động đất Northridge. Bị sốc bởi gần 17 tỷ đô la Mỹ phải chi trả cho các khoản bồi thường trong trận động đất đó, các công ty bảo hiểm đã từ chối không tiếp tục cung cấp bảo hiểm động đất, buộc nhà nước phải can thiệp và thiết lập cơ quan quản lý giám sát động đất này.
Khoảng thời gian yên tĩnh về địa chấn ở California kể từ thảm họa Northridge đã giúp chính quyền tích lũy 15 tỷ đô la Mỹ trong các quỹ có sẵn để chi trả bồi thường. Nhưng các hợp đồng bảo hiểm động đất thường có mức phí đắt đỏ, và nhận thức của người dân California vẫn còn thấp, theo các chuyên gia cho biết.
Ông Jones, Cao Ủy Bảo Hiểm, mô tả tỷ lệ mua bảo hiểm thấp là “một căn bệnh mãn tính về sự phủ nhận và đánh giá thấp rủi ro.”
Trong trường hợp xảy ra một trận động đất lớn, liệu chính quyền tiểu bang hoặc liên bang có giải cứu được không?
Ông Jones nói không.
Nhiều người dân California, ông nói, “nhầm lẫn tin rằng FEMA hoặc chính quyền tiểu bang sẽ xây dựng lại nhà của họ trong trường hợp có động đất.”
FEMA, Cơ quan Quản lý Khẩn cấp Liên bang, có mức trần về trợ giúp cho mỗi cá nhân thảm họa xảy ra là 33,000 USD, nhưng các khoản thanh toán thực tế thường thấp hơn nhiều.
“Nếu bạn có một ngôi nhà trị giá 1.45 triệu đô la Mỹ ở San Francisco, 33.000 đô la đó sẽ không giúp bạn được gì,” theo chuyên gia Kaplan của Swiss Re cho biết.
Evan Reis, một kỹ sư là giám đốc điều hành của US Resiliency Council, một tổ chức phi lợi nhuận được thành lập để thúc đẩy việc xây dựng các tòa nhà chống được động đất, cho rằng thật vô lý khi bảo hiểm lũ lụt bị các ngân hàng bắt buộc phải mua tại các khu vực bị ảnh hưởng bởi lũ lụt, nhưng bảo hiểm động đất lại không bị coi là bắt buộc cho vùng duyên hải California.
“Trong khu vực Vịnh San Francisco, có tới 90 phần trăm tài sản không được bảo hiểm,” ông nói. “Có bao nhiêu trăm tỷ đô la nằm trong các khoản tổn thất tiềm ẩn mà không được bảo hiểm đó? thật đáng kinh ngạc khi nghĩ về nó.”
Năm ngoái, tỷ lệ các hộ gia đình ở California có mua bảo hiểm động đất đã tăng lên 13 phần trăm, từ 11 phần trăm của năm trước.
Ông Glenn Pomeroy, giám đốc điều hành của Cục Động đất California, cho rằng sự gia tăng nói trên một phần là do công chúng được thấy các tin tức về các vụ thảm họa như vụ cháy rừng ở Bắc California vào tháng 10, cũng như siêu bão Harvey và các trận động đất ở Mexico.
Cách đây vài năm, cơ quan quản lý giám sát động đất đã chạy quảng cáo cho thấy những người dân California vui hưởng bãi biển hoặc đi bộ qua một khu rừng ở Sierra, với một người diễn thuyết lạc quan đang kêu gọi người xem hãy mua bảo hiểm động đất vì “California thật tuyệt vời!”
Ông Pomeroy nói: “Chúng tôi đã làm quá tay trong việc khiến cho mọi người không sợ hãi động đất.”
Chính quyền có kế hoạch chi 12 triệu đô la Mỹ cho quảng cáo vào năm 2019, gấp đôi mức chi tiêu vào đầu thập kỷ này. Chiến dịch mới nhất với thông điệp, “Động đất có thể xảy ra ngày hôm nay,” sử dụng âm nhạc gây hồi hộp và quang cảnh ảm đạm tối tăm của California khi mọi người bừng tỉnh trước thảm họa.
“Liệu hôm nay sẽ giống như bất kỳ hôm nào khác không?” Giọng nói tỏ vẻ lo lắng. “Hay nó sẽ là một ngày làm cho thế giới của chúng ta sụp đổ?”
Tại sao một công ty có thể điên rồ tới mức cung cấp bảo hiểm cho các chuyến bay vũ trụ?
Những nhà đầu tư trái phiếu thảm họa CAT hy vọng tránh được cú đánh trực diện của siêu bão Florence
Vụ Bảo Việt từ chối đền bù ngư dân: Đổ lỗi cho đại lý
Lê Minh
Theo New York Times
