Số tiền mà Công ty Boeing và các công ty bảo hiểm của họ sẽ trả cho gia đình của những người đã thiệt mạng trên hai chiếc máy bay gặp nạn sẽ được quyết định một phần bởi một tính toán đặc biệt nghiệt ngã: Các nạn nhân biết rằng họ đang rơi vào cái chết trong khoảng thời gian bao lâu.
Biện pháp tính toán này chỉ là một phần trong cuộc chiến pháp lý đang được mở rộng để xác định trách nhiệm tài chính sau khi hai chiếc Boeing 737 Max gặp nạn ở Ethiopia và Indonesia, khiến 346 người thiệt mạng trong vòng 5 tháng. Các gia đình hành khách cũng có thể giành được các khoản bồi thường cho những thiệt hại vì đau buồn, đau khổ, mất người thân – và những khoản tiền lương sẽ không bao giờ có thể kiếm được nữa.
Trong khi việc giải quyết tất cả các khiếu nại bồi thường đó có thể tiêu tốn tới 1 tỷ đô la Mỹ, theo ước tính của Bloomberg Intelligence dựa trên các trường hợp trước đó, các chuyên gia pháp lý đều đồng ý rằng các khoản thanh toán này có thể còn tăng cao hơn, nếu có bằng chứng cho thấy Boeing đã biết trước về các sai sót của máy bay trước khi thảm kịch xảy ra. Điều này đã thúc đẩy các vụ kiện của nhà đầu tư tuyên bố rằng công ty Boeing đã cố tình che giấu các rủi ro về an toàn.
“Điểm mấu chốt là rủi ro trách nhiệm của Boeing lớn hơn nhiều so với bất kỳ trường hợp nào khác mà tôi từng tham gia trong hơn một phần tư thế kỷ làm đại diện cho các gia đình trong các vụ tai nạn máy bay,” ông Brian Alexander, một luật sư hàng không ở New York đại diện cho các nạn nhân của vụ chiếc máy bay của hãng hàng không Etopian đã rơi vào ngày 10 tháng 3, cho biết. “Khi đó chúng ta sẽ phải xác định xem “Boeing đã biết những gì và biết vào khi nào.”
Thảm họa ở Ethiopia, sau vụ tai nạn của Lion Air xảy ra vào tháng 10, đã dẫn đến hậu quả toàn bộ các máy bay 737 Max, một phiên bản cải tiến của một mẫu máy bay chiếm một phần ba lợi nhuận hoạt động của Boeing, bị cấm bay trên toàn cầu. Trong số nhiều cuộc điều tra được tiến hành, một cuộc điều tra của Bộ Tư pháp Hoa Kỳ đang xác định bằng cách nào mà các cơ quan quản lý Hoa Kỳ đã cấp chứng nhận an toàn cho một phần thiếu sót của hệ thống kiểm soát chuyến bay trên chiếc máy bay này.
Trong khi các nguyên nhân chính xác của các vụ tai nạn vẫn đang được xác định, các bằng chứng sơ bộ đang làm tăng mức độ rủi ro trách nhiệm đối với Boeing, theo ông Robert Rabin, giáo sư luật của Đại học Stanford cho biết. “Tốt nhất Boeing nên tìm cách hòa giải ngoài tòa, đó sẽ là lợi ích tốt nhất để giải quyết vấn đề của Boeing,” ông nói.
Đó là bởi vì mức độ thiệt hại có thể sẽ tăng lên nhiều lần nếu vụ việc này được đưa ra tòa. Các trường hợp liên quan đến tai nạn máy bay hiếm khi được quyết định bởi các bồi thẩm đoàn tại phiên tòa, do các công ty muốn tránh nguy cơ bị tuyên án phải bồi thường thiệt hại giá trị lớn, cũng như để giảm thiểu các hậu quả xấu về danh tiếng khi phải tiến hành kiên tụng chống lại các yêu cầu bồi thường của nhiều nạn nhân.
“Có một xu hướng là các bị cáo thường quyết định hòa giải ngoài tòa để có thể tập trung vào công việc kinh doanh của họ,” ông Lau Rabin nói.
Một phát ngôn viên của Boeing, ông Peter Pedraza, từ chối bình luận về chiến lược pháp lý của công ty.
Hầu hết các vụ kiện đã được đệ trình tại thành phố Chicago, nơi Boeing có trụ sở chính. Các bồi thẩm đoàn tại thành phố này thường tỏ ra hào phóng trong việc ủng hộ đối với các nguyên đơn. Năm ngoái, hai trong số các vụ kiện về thương tích cá nhân lớn nhất của Hoa Kỳ đã được xét xử tại Chicago: một phán quyết buộc bồi thường do sơ suất của bác sĩ sản khoa được tuyên án lên tới 50 triệu đô la Mỹ, và một phán quyết buộc bồi thường được tuyên án lên tới 45 triệu đô la Mỹ cho cái chết của một đứa trẻ.
Quyết định của bồi thẩm đoàn là không thể đoán trước được
Đối với Boeing, cũng có nguy cơ các phán quyết bồi thường của bồi thẩm đoàn có thể rất lớn mà không thể đoán trước được, có liên quan đến khoảng thời gian mà các nạn nhân phải chịu đựng sự hoảng sợ tột cùng trước khi chiếc máy bay bị rơi, một hình thức bồi thường được cho phép theo luật của bang Illinois. Tại New York, một tòa án phúc thẩm đã phê chuẩn một phán quyết bồi thường trị giá 2.5 triệu đô la Mỹ trong một vụ án liên quan đến một nhân viên điều khiển cần cẩu đã bị rơi từ độ cao hơn 100 mét xuống đất và tử vong.
Tuy nhiên, những yêu cầu bồi thường như vậy không đảm bảo sẽ dẫn đến một kết quả thắng lợi đối với các gia đình nạn nhân. Trong một vụ kiện chống lại hãng hàng không Pan Am vào đầu những năm 1980, cha mẹ của một nạn nhân trong vụ tai nạn đã được tuyên bồi thường chỉ có 15,000 đô la Mỹ đền bù cho nỗi thống khổ mà con trai họ đã phải chịu khi máy bay bị lộn nhào, khiến cho cánh máy bay bị đập vào thân cây trước khi va chạm với mặt đất.
Chuyến bay của hãng hàng không Ethiopian đã bị rơi chỉ sáu phút sau khi cất cánh và máy bay của Lion Air đã rơi xuống biển Java khoảng 11 phút sau khi cất cánh. Trong cả hai trường hợp, báo cáo sơ bộ cho thấy các phi công đã gặp khó khăn trong vài phút để lấy lại quyền kiểm soát máy bay lúc đó đang trong tình trạng cắm đầu xuống không kiểm soát được và đạt tốc độ tới gần 600 dặm một giờ. Điều đó cho thấy các nạn nhân biết số phận của họ sẽ như thế nào, theo như một số luật sư của họ tranh luận.
“Cơ hội tốt hơn”
“Sẽ càng có một cơ hội tốt hơn để được bồi thường, nếu phải mất tới vài phút chứ không phải vài giây trước khi máy bay rơi,” theo ông Patrick Power, một luật sư về thương tích cá nhân ở Chicago đại diện cho một số nạn nhân người Ethiopia, cho biết.
Các yêu cầu bồi thường thiệt hại nhằm vào Boeing sẽ được các công ty bảo hiểm của tập đoàn này chi trả, sau khi trừ đi số tiền khấu trừ bảo hiểm lớn, khá phổ biến trong các hợp đồng bảo hiểm của các nhà sản xuất hàng đầu.
Đã có một số bị cáo đang đề xuất đền bù bằng tiền mặt để đổi lấy một cam kết không theo đuổi các yêu cầu pháp lý. Một số gia đình ở Indonesia đã được Lion Air tiếp cận với lời đề nghị bồi thường trị giá hơn 1 tỷ rupiah (tương đương 90,000 USD), theo luật sư của nguyên đơn, ông Brian Kabateck, cho biết và cung cấp một bản sao của thỏa thuận miễn trách nhiệm pháp lý này. Mức thu nhập trung bình hàng năm của quốc gia này chỉ khoảng 3,400 USD.
“Lương tâm không cho phép bất kỳ ai được lợi dụng những người nghèo vừa bị mất người thân này. Vấn đề là ở các nước thuộc thế giới thứ ba này, hệ thống tư pháp rất yếu. Quyền lực thống trị ở những nơi đó. Không phải cá nhân.”
Thay đổi địa điểm khởi kiện
Trong quá trình tố tụng của vụ tai nạn Lion Air, nơi có 40 vụ án đang chờ xét xử tại tòa án liên bang ở Chicago, Boeing đã cho biết họ có kế hoạch yêu cầu thẩm phán chuyển vụ kiện này sang Indonesia, với lập luận rằng đó là nơi mà các nạn nhân sinh sống và tử vong.
Luật sư nguyên đơn nói rằng chiến lược này sẽ không công bằng cho khách hàng của họ. Ông Kabateck cho biết ở Indonesia không có luật tiến hành các phiên xử án bằng bồi thẩm đoàn, và hệ thống pháp luật ở đó được thực thi rất chậm và phải mất rất nhiều năm, do đó, Boeing sẽ có thể trì hoãn “bất kỳ giải pháp nào” cho đến khi dư luận lắng xuống, ông Kabateck nói. Ngoài ra, “Boeing sẽ có cơ hội tốt hơn để hạn chế các trách nhiệm pháp lý của họ,” ông nói.
Yêu cầu di chuyển địa điểm của vụ kiện có thể không thành công vì Boeing có trụ sở tại Chicago, ông Rabin nói. “Hầu hết các câu hỏi sẽ là câu hỏi về kỹ thuật và các chuyên gia của cả hai bên đều có trụ sở tại Hoa Kỳ.”
Vụ kiện ở Indonesia
Tuy nhiên, ông Mark Dombroff, một luật sư hàng không, người đại diện cho các bị cáo trong các vụ tai nạn khác, nói rằng không có gì là bất hợp lý trong việc tìm cách thay đổi địa điểm phiên tòa, do vụ tai nạn đã xảy ra ở Indonesia, tất cả các nạn nhân đều là người Indonesia và các quan chức giao thông Indonesia đang điều tra vụ tai nạn này.
Các nhà đầu tư cũng đang kiện Boeing. Họ cho rằng công ty đã thổi phồng giá trị của cổ phiếu một cách giả tạo bằng cách giấu đi các thông tin về vi phạm an toàn. Các cổ đông đang đòi bồi thường thiệt hại tới 4.76 tỷ đô la Mỹ cho các khoản thua lỗ từ tháng 1 đến ngày 21 tháng 3. Nhưng số tiền đó vẫn có thể được tăng lên, theo luật sư của bên nguyên, ông Reid Kathrein, cho biết.
Hãng luật của ông, là bên đã đệ đơn khởi kiện đầu tiên cho các cổ đông, đang điều tra xem có nên mở rộng quy mô của nhóm cổ đông hay không, căn cứ vào những tiết lộ công khai gần đây về những sai lầm của Boeing liên quan đến phiên bản máy bay 737 Max. Điều đó sẽ làm tăng thêm 1.2 tỷ đô la Mỹ giá trị tổn thất được yêu cầu bồi thường, ông cho biết trong một cuộc phỏng vấn.
Các nhà đầu tư sẽ khó lòng đòi được một số tiền bồi thường lớn như thế trong các thỏa thuận hòa giải ngoài tòa, nếu có, dựa trên kết quả của các vụ kiện tương tự trước đó. Nhưng những tiết lộ mới hơn, ngay cả khi số lượng cổ đông khởi kiện không được mở rộng, sẽ giúp củng cố yêu cầu bồi thường của các cổ đông hiện tại, ông Kathrein nói.
“Giờ đây khi Boeing đã thừa nhận họ biết có vấn đề sai sót trước khi vụ tai nạn xảy ra, điều đó giúp tăng cường sức mạnh cho đơn kiện của chúng tôi rất nhiều,” ông Patrick cho biết.
Lê Minh
Theo Bloomberg
